اولتراسوند درمانی یکی از روش‌های درمانی است که معمولاً از آن در فیزیوتراپی استفاده می‌شود. از این روش برای گرمادهی عمقی به بافت‌های نرم بدن استفاده می‌شود. این بافت‌ها عبارتند از عضلات، تاندون‌ها، مفاصل و رباط‌ها (لیگامان‌ها). اولتراسوند مورد استفاده در فیزیوتراپی را نباید با اولتراسوند تشخیصی (سونوگرافی) اشتباه گرفت، چرا که از اولتراسوند تشخیصی تنها برای دیدن داخل بدن استفاده می‌شود، مانند چک کردن جنین در طول دوران بارداری.
اولتراسوند چگونه عمل میکند؟
اثرات گرمادهی عمقی: از اولتراسوند اغلب برای گرمادهی عمقی به ساختار بافت‌های نرم بدن استفاده می‌شود. گرمادهی عمقی به تاندون‌ها، عضلات یا رباط‌ها باعث افزایش گردش خون در آنها می‌شود، که این امر به فرایند بهبود کمک میکند. همچنین افزایش دمای بافت با استفاده از امواج اولتراسوند به کاهش درد کمک میکند.
می‌توان از گرمادهی عمقی برای افزایش «قابلیت کشش» عضلات و تاندون‌های سفت شده استفاده کرد.
اولتراسوند، انرژی وارد بدن میکند. این انرژی باعث می‌شود که حباب‌های گاز تشکیل شده در بافت‌های بدن رشد کنند و به سرعت کوچک شده و از هم فرو بپاشند؛ به این فرایند کاویتاسیون گفته می‌شود.
درمان با اولتراسوند چگونه است؟
اولتراسوند با یک دستگاه دارای مبدل اولتراسوند (پروب؛ یا همان دسته تولیدکننده امواج اولتراسوند) انجام می‌شود. روش کار به این شکل است که ابتدا مقدار کمی ژل به ناحیه تحت درمان بدن مالیده می‌شود سپس دکتر فیزیوتراپ به آرامی پروب را به شکل دایره‌های کوچکی روی بدن بیمار حرکت میدهد. دکتر فیزیوتراپ می‌تواند، از طریق تغییر تنظیمات دستگاه اولتراسوند، عمق نفوذ امواج اولتراسوند را کنترل کرده و یا شدت اولتراسوند را تغییر دهد. در هر مرحله از درمان از تنظیمات متفاوتی استفاده می‌شود. معمولاً، بسته به اندازه مساحت عضو مورد نظر، درمان با اولتراسوند 3 تا 5 دقیقه زمان می‌برد.
درمان با اولتراسوند چه حسی دارد؟
معمولاً بیمار در حین درمان با اولتراسوند چیزی حس نمی‌کند، البته در برخی موارد ممکن است در ناحیه تحت درمان کمی احساس گرمی یا خارش وجود داشته باشد.
به هر حال، اگر بیمار جدا از حس سردی ژل، بر روی پوست خود چیز دیگری حس نکرد جای تعجب نیست اما اگر ناحیه تحت درمان نسبت به تماس بسیار حساس باشد، ممکن است با عبور پروب از روی آن، بیمار کمی احساس ناراحتی کند. در هر صورت، قاعدتاً درمان با اولتراسوند نباید دردناک باشد.
کاربردهای اولتراسوند
از اولتراسوند در موارد زیر استفاده می‌شود:
- بر طرف کردن جای جوش خوردگی زخم‌ها (بافت اسکار) و رفع چسبندگی آنها به بافت‌های زیرین
- کاهش التهاب، ورم و رسوبات کلسیم
- ایجاد یک حرارت عمقی متمرکز در یک ناحیه، جهت شل کردن عضلات دچار اسپاسم (بسیار عمیق‌تر از آنکه بتوان با استفاده از یک کیسه داغ آن را تحت تأثیر قرار داد یعنی تا عمق 5 سانتی‌متری)
- افزایش قابلیت کشش بافت‌های نرم پیش از انجام حرکات کششی یا تمرینات ورزشی
- کمک به بهبود در سطح سلولی
- سرعت بخشیدن به سوخت و ساز و بهبود جریان خون
- کاهش تحریک ریشه‌های عصبی
- در شدت‌های پایین می‌تواند سرعت بهبود استخوان‌ها را افزایش دهد
- افزایش میزان جذب دارو از طریق پوست با استفاده از روش فونوفورزیس.
صدماتی که معمولاً به‌وسیله اولتراسوند قابل درمان هستند:
- بورسیت (تورم کیسه مفصلی)
- تاندونیت (التهاب تاندون‌ها)
- کشیدگی‌ها و پارگی‌های عضلات
- شانه منجمد
- رگ به رگ شدن و صدمات وارده به رباط‌ها
- سفتی یا کنتراکچر مفصلی
خطرات و عوارض درمان با اولتراسوند
سازمان غذا و داروی آمریکا، با این شرط که اولتراسوند درمانی توسط یک فرد دارای مجوز این کار انجام شود و همچنین با این شرط که فرد مذکور سر مبدل (پروب) را در تمام مدت درمان در حرکت نگهدارد، این نوع درمان را بی‌خطر می‌شناسد. اگر سر مبدل بیش از اندازه در یک جا باقی بماند، امکان سوختن بافت‌های زیرین وجود دارد، که امکان دارد بیمار آن را احساس کند یا نکند.
نباید از اولتراسوند درمانی در بخش‌هایی از بدن که در زیر توضیح داده شده استفاده کرد:
- روی شکم، نواحی مختلف لگن یا قسمت پایینی پشت زنانی که دوره قاعدگی خود را می‌گذرانند یا باردار هستند
- روی ضایعات، آسیب دیدگی‌های پوستی یا شکستگی‌های در حال ترمیم
- دور چشم‌ها، پستان‌ها یا آلت تناسلی
- روی هر ناحیه‌ای از بدن که در آن ایمپلنت پلاستیکی وجود دارد
- نزدیک یا روی نواحی دارای تومور بدخیم
